Met voorbeelden uit ons dagelijks leven maakte Paul Hiemstra het abstracte onderwerp ‘big data’ levend voor een bijna volle zaal bij de Leeuwarder Courant in Leeuwardern. Netflix, nepnieuws, YouTube en Google-adds kwamen allemaal aan bod. ,,Deze technieken werken allemaal op basis van big data.” Maar big data alleen doet niks en heeft volgens Hiemstra geen waarde. ,,Data wordt pas interessant als je er kenmerken aan toekent. Bijvoorbeeld de films op Netflix, die hebben kenmerken als fictie, actie, romantiek. Als je deze kenmerken koppelt aan andere kenmerken die iets zeggen over de kijker, bijvoorbeeld het tijdstip waarop de film wordt gezien en welke films hij nog meer bekijkt, dan kun je voorspellingen maken. Deze voorspellingen schotelt Netflix de kijker toe als suggesties voor het bekijken van een volgende film of serie.”

Katten

Om voorspellingen te kunnen doen, moet een computer allerlei dingen leren. ,,Net zoals een kind leert”, legt Hiemstra uit. Zijn neefje van 1 jaar leert doordat zijn vader en moeder hem op dingen wijzen en benoemen wat het is. ,,Zo leert hij alles over katten en herkent hij uiteindelijk een kat. Dat doen we ook met computers. We laten de computer net zolang foto’s van allerlei soorten katten zien, totdat hij de kenmerken van een kat snapt. Daarna weet de computer bij een plaatje van een paard feiloos te zeggen: dit is naar alle waarschijnlijkheid geen kat.” Hiemstra legt uit dat het ‘voordoen’ net zo belangrijk is voor een kind als voor een computer om te leren. De computer slaat alles op en ‘weet’ na verloop van tijd allerlei dieren feiloos van elkaar te onderscheiden. Zo’n computermodel noemt Hiemstra een algoritme. Daarmee worden kenmerken die aan data hangen ineens waardevol.

Koe

Dat is het werkterrein van Anne Gerben Terpstra. Hij laat zien hoe zijn bedrijf met allerlei kleuren licht de kwaliteit van koemelk kan meten en zo een voorspelling kan doen over de gezondheid van de koe. ,,Door met slimme sensoren allerlei kenmerken te koppelen aan bepaalde kleuren licht, kunnen we het vetgehalte in melk meten en nog honderden andere dingen. Voorheen duurde een chemische analyse drie dagen en dan kreeg je een uitslag over maximaal 5 gemeten punten. Met onze methode heb je binnen 6 seconden een uitslag over honderden meetpunten.”

Privacy

Big data kan ons dus verder helpen en ons leven gemakkelijker maken. Terpstra: ,,Met onze meetmethode heeft de Universiteit van Amsterdam aangetoond dat je uit menselijke bloedmonsters met 96 procent zekerheid kunt voorspellen of iemand kanker heeft.” Dit soort informatie is prettig om te weten voor een goede en snelle behandeling, maar kent ook een keerzijde. Dat beaamt Terpstra. ,,Je wilt natuurlijk niet dat zorgverzekeraars dit soort informatie over jou te weten komen, want dat kan betekenen dat je wordt uitgesloten van een verzekering of misschien wel een flink hogere premie moet gaan betalen.” Volgens hem wordt deze methode al toegepast bij autoverzkeringen, waar met sensoren het rijgedrag van mensen wordt vastgelegd. Wie roekeloos rijdt, moet meer premie betalen. ,,Zo willen ze de verkeersveiligheid vergroten”. 

Het gebruik van big data biedt volgens Hiemstra niet alleen maar een ‘donkere kant’, maar ook grote kansen. ,,De techniek loopt ver voor op het publieke debat en de wetgeving. Daarom wil ik mijn kennis delen en mensen bewust maken van wat er speelt, zodat ze zich een mening kunnen vormen.’’ 

Deze en de andere 4 lezingen terugzien kan op een speciale webpagina van de Leeuwarder Courant/Toekomstmakers.